جیغ زدن یکی از رفتارهای رایج در کودکان خردسال است که گاهی والدین را به شدت سردرگم یا عصبانی می‌کند. این رفتار می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد، از نیازهای طبیعی کودک گرفته تا تلاش برای جلب توجه یا حتی یادگیری راه‌های تأثیرگذاری بر والدین. در این مقاله، می‌خواهیم به‌طور دقیق بررسی کنیم چرا کودکان جیغ می‌زنند، چه واکنش‌هایی از سوی والدین مؤثر یا مضر است و چگونه می‌توان این رفتار را به شیوه‌ای اصولی مدیریت کرد.
جیغ زدن برای بسیاری از کودکان، به‌ویژه در سنین پایین، یکی از ابزارهای اصلی برای بیان احساسات و نیازهایشان است. آن‌ها هنوز توانایی کلامی و هیجانی کامل برای بیان دقیق خواسته‌ها یا احساسات خود را ندارند، بنابراین از گریه، فریاد یا جیغ استفاده می‌کنند. دلایل رایج جیغ زدن کودک می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
در سنین پایین‌تر، به‌ویژه زیر دو سال، جیغ زدن بیشتر با نیازهای زیستی و رشد طبیعی کودک ارتباط دارد، اما در کودکان بزرگ‌تر ممکن است تبدیل به الگوی رفتاری شود.
واکنش والدین به جیغ کودک تأثیر زیادی بر تداوم یا کاهش این رفتار دارد. برخی واکنش‌های نادرست نه‌تنها به بهبود شرایط کمک نمی‌کنند بلکه باعث تقویت رفتار جیغ زدن می‌شوند:
این رفتارها اغلب نتیجه خستگی، بی‌حوصلگی یا اطلاعات ناکافی والدین از روانشناسی کودک است. در حالی که کودک بیشتر از هر چیز نیازمند امنیت، راهنمایی و ثبات رفتاری از سوی والدین است.
در برخورد با کودک جیغ‌زن، هدف باید این باشد که کودک یاد بگیرد راه‌های مناسب‌تری برای بیان نیازها و احساساتش وجود دارد. این نکات را به‌خاطر بسپارید:
کودک به خوبی می‌تواند از حالات هیجانی والدین الگو بگیرد. اگر شما عصبانی، نگران یا آشفته باشید، این هیجانات به کودک منتقل شده و احتمالاً شدت جیغ او بیشتر می‌شود.
اگر کودک هنوز توانایی بیان کلامی ندارد، باید بررسی کنید آیا مشکلی مانند گرسنگی، ناراحتی جسمی یا نیاز به خواب وجود دارد. در کودکان بزرگ‌تر، بررسی علت روانی یا احساسی مهم‌تر است.
کودک باید بیاموزد که بیان خواسته‌ها از طریق کلام یا اشاره مؤثرتر است. برای مثال به او بگویید:
«اگه با صدای آروم بگی چی می‌خوای، بهتر می‌تونم کمکت کنم.»
همچنین تمرین‌هایی مثل استفاده از تصاویر، شکلک‌ها یا «کارت احساسات» برای کودکان کوچکتر مفید است.
در مواردی که مطمئن هستید جیغ زدن تنها برای جلب توجه یا کنترل شرایط است، بی‌توجهی هدفمند می‌تواند پاسخ مؤثری باشد. به کودک نشان دهید که تنها زمانی پاسخ دریافت می‌کند که رفتار آرام‌تری داشته باشد.
هر بار که کودک به‌جای جیغ، خواسته‌اش را با کلام یا اشاره بیان می‌کند، او را تحسین کنید یا پاداش کوچکی در نظر بگیرید. این کار کمک می‌کند رفتار مطلوب تثبیت شود.
ثبات در رفتار والدین بسیار مهم است. اگر یک‌بار تسلیم جیغ کودک شوید و بار دیگر نه، کودک دچار سردرگمی شده و برای آزمودن شما دوباره جیغ خواهد زد. با جمله‌هایی مانند:
«من فقط وقتی بهت گوش می‌کنم که آروم صحبت کنی» به کودک پیام روشنی بدهید.
جیغ زدن در دوران کودکی طبیعی است اما اگر کودک یاد نگیرد احساساتش را به شیوه‌ای سالم مدیریت کند، ممکن است این رفتارها در سنین بالاتر به شکل پرخاشگری، بی‌صبری یا مشکل در روابط اجتماعی بروز پیدا کند.
به همین دلیل، تربیت هیجانی کودک از سال‌های اول زندگی اهمیت دارد. این موضوع می‌تواند از طریق شرکت در کارگاه‌های روانشناسی کودک، مشاوره والدین یا مطالعه منابع معتبر، تقویت شود.
در برخی موارد، جیغ زدن کودک می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات عمیق‌تری باشد. موارد زیر نیازمند ارزیابی تخصصی است:
در این موارد بهتر است با یک مرکز مشاوره یا روانشناس متخصص کودک مشورت شود تا ارزیابی دقیق‌تری انجام شود.
جیغ زدن یک رفتار طبیعی اما گذرا در روند رشد کودک است، به شرطی که والدین با آن برخوردی آگاهانه و اصولی داشته باشند. هدف از واکنش به جیغ، حذف کامل آن نیست بلکه کمک به کودک برای یادگیری مهارت‌های بیان احساسات، ارتباط مؤثر و خودکنترلی است.
با درک بهتر دلایل جیغ، حفظ آرامش، آموزش جایگزین و حمایت هیجانی، می‌توانید به کودک کمک کنید تا دوران رشد را با تعادل بیشتری پشت سر بگذارد.
