کودکان، به‌خصوص در سنین پایین، برای مقابله با استرس، اضطراب یا احساسات ناخوشایند، گاهی به عادت‌هایی روی می‌آورند که در نگاه اول آزاردهنده یا نگران‌کننده به نظر می‌رسند. رفتارهایی مانند مکیدن انگشت، کندن مو، دست‌بردن در بینی، جویدن ناخن یا چرخاندن مو ممکن است والدین را ناراحت کند، اما این رفتارها معمولاً پاسخی به احساسات درونی کودک هستند و هدف اصلی آن‌ها ایجاد نوعی آرامش درونی است.
کودکان در هر سنی به روش خاص خود با اضطراب یا نگرانی کنار می‌آیند. بسیاری از این رفتارها به شکل ناخودآگاه برای مدیریت استرس به‌وجود می‌آیند. به عنوان مثال:
این عادت‌ها ممکن است در موقعیت‌هایی خاص تشدید شوند؛ مانند قبل از خواب، هنگام تماشای تلویزیون، یا پس از یک روز پر از تعاملات اجتماعی یا استرس‌آور.
والدین باید به جای تمرکز صرف بر خود رفتار، به دنبال شناخت دلیل پشت آن باشند. برخی نشانه‌هایی که می‌توانند نشان‌دهنده اضطراب یا تنش پنهان در کودک باشند:
مهم‌ترین نکته این است که والدین باید از واکنش‌های تنبیهی یا سرزنش‌گرانه پرهیز کنند. داد زدن، غر زدن یا تهدید معمولاً اثر معکوس دارد و ممکن است استرس کودک را افزایش داده و باعث تداوم یا تشدید رفتار شود.
صحبت کردن با کودک: بسته به سن کودک، در فضایی آرام با او درباره رفتارش صحبت کنید. سؤالاتی مانند «می‌دونی وقتی ناراحت می‌شی ناخنت رو می‌جویی؟» می‌تواند گفت‌وگو را شروع کند.
شناسایی محرک‌ها: بررسی کنید کودک معمولاً در چه موقعیت‌هایی این رفتار را انجام می‌دهد. آیا قبل از امتحان، موقع خواب، یا هنگام تنهایی؟ شناسایی محرک به شما در پیشگیری کمک می‌کند.
آموزش تکنیک‌های آرام‌سازی:
تمرین نفس عمیق (دم و بازدم شمارشی)
بستن چشم و تصور یک جای آرام (تصویرسازی ذهنی)
استفاده از اسباب‌بازی‌های آرامش‌بخش مانند توپ‌های ضد استرس
جایگزین کردن رفتار: اگر کودک ناخن می‌جود، به او پیشنهاد دهید در آن لحظه توپ استرس فشار دهد. یا اگر مو می‌کَند، اسباب‌بازی حسی خاصی در اختیارش قرار دهید.
تقویت رفتار مثبت: وقتی کودک از روش‌های سالم برای مدیریت اضطراب استفاده می‌کند، او را تشویق کنید. توجه و تحسین می‌تواند به او انگیزه بدهد.
اگر رفتار کودک به حدی برسد که به او آسیب بزند (مثلاً کندن مو به‌صورت شدید، زخم کردن پوست یا افت تحصیلی ناشی از اضطراب)، لازم است با یک متخصص در حوزه کودک و نوجوان یا مرکز مشاوره معتبر مشورت شود. متخصصین می‌توانند با ارزیابی کامل، درمان شناختی-رفتاری یا مداخلات لازم را ارائه دهند.
شرکت در کارگاه روانشناسی کودک به والدین کمک می‌کند تا نشانه‌ها و ریشه‌های اضطراب کودک خود را بهتر درک کرده و مهارت‌های لازم برای مقابله با آن را کسب کنند. آشنایی با سایر والدین و شنیدن تجربه‌های مشابه نیز می‌تواند باعث کاهش احساس تنهایی و افزایش آگاهی والدین شود.
عادت‌های رفتاری در کودکان معمولاً با هدف آرام‌سازی و کاهش اضطراب شکل می‌گیرند. برخورد درست، صبورانه و آگاهانه والدین می‌تواند به کودک کمک کند تا روش‌های سالم‌تری برای مدیریت احساسات خود یاد بگیرد. به جای تمرکز صرف بر رفتار بیرونی، به احساسات درونی کودک توجه کنید.
