استرس پس از سانحه یا PTSD (Post-Traumatic Stress Disorder)، یکی از جدی‌ترین اختلالات روانی است که پس از تجربه یا مشاهده‌ی یک رویداد شدیداً آسیب‌زا رخ می‌دهد. این اختلال، برخلاف تصور رایج، تنها محدود به سربازان جنگ یا قربانیان فجایع طبیعی نیست، بلکه در بسیاری از موقعیت‌های زندگی روزمره نیز ممکن است شکل بگیرد. در دنیای امروز، به‌ویژه در جوامعی که درگیر جنگ، بحران اقتصادی یا بلایای اجتماعی هستند، احتمال بروز PTSD در کودکان و بزرگسالان افزایش می‌یابد.
PTSD زمانی رخ می‌دهد که سیستم عصبی و روان انسان، نتواند تجربه‌ای آسیب‌زا را به‌طور طبیعی پردازش و هضم کند. این آسیب ممکن است فیزیکی، روانی یا حتی عاطفی باشد. در ادامه، مهم‌ترین دلایل ابتلا به استرس پس از سانحه را بررسی می‌کنیم:
علائم PTSD ممکن است بلافاصله پس از حادثه یا با تأخیر چند هفته یا چند ماه ظاهر شوند. این علائم می‌توانند شدت‌های مختلفی داشته باشند، اما به‌طور کلی در چهار دسته‌ی اصلی قرار می‌گیرند:
کودکان به‌دلیل ظرفیت کمتر در درک و پردازش هیجانات، نسبت به بزرگسالان آسیب‌پذیرترند. نشانه‌های PTSD در آن‌ها ممکن است متفاوت باشد:
اگر کودک شما به‌تازگی تجربه‌ای تلخ را پشت سر گذاشته و این نشانه‌ها را دارد، مقاله «چگونه به کودک در برابر استرس کمک کنیم؟» می‌تواند در شناخت و کاهش اضطراب فرزندتان به شما کمک کند.
اگر PTSD درمان نشود، می‌تواند به عوارض جدی‌تری منجر شود:
پژوهش‌ها نشان داده‌اند که درمان زودهنگام می‌تواند بسیاری از این عوارض را کاهش داده یا از بین ببرد.
درمان PTSD نیاز به حمایت تخصصی و همدلانه دارد. درمان‌های مؤثر عبارت‌اند از:
داروهای ضدافسردگی، ضداضطراب یا تنظیم‌کننده خواب می‌توانند در کنار روان‌درمانی استفاده شوند. مصرف دارو باید تحت نظر روانپزشک باشد.
وجود شبکه‌ای از حمایت خانوادگی، دوستان و محیط امن، روند بهبودی را تسریع می‌کند. صحبت‌کردن با دیگرانی که تجربه مشابه داشته‌اند، می‌تواند اثرات شفابخش زیادی داشته باشد.
مراکز مشاوره مانند مرکز مشاوره روزبه با برگزاری کارگاه‌های روانشناسی برای والدین، نوجوانان و بزرگسالان، نقش مؤثری در آموزش راهکارهای مقابله با بحران‌های روانی ایفا می‌کنند. این کارگاه‌ها به افراد کمک می‌کند تا درباره‌ی احساسات خود آگاه‌تر شوند، با مکانیسم‌های دفاعی خود آشنا شوند و تکنیک‌های تنظیم هیجانی را یاد بگیرند.
PTSD اختلالی جدی اما قابل درمان است. با شناخت علائم، مراجعه‌ی به‌موقع به متخصص، و بهره‌گیری از حمایت اجتماعی، می‌توان از عوارض بلندمدت آن پیشگیری کرد. اگر خود یا عزیزانتان تجربه‌ای آسیب‌زا را پشت سر گذاشته‌اید، بدانید که تنها نیستید و کمک گرفتن نشانه‌ی ضعف نیست، بلکه اولین قدم به سوی ترمیم و زندگی بهتر است.
